Kinh Tế Kết Nối và triển vọng khởi sắc Thương Mại Tuần Hoàn tại Việt Nam

"Kinh tế kết nối" là mô hình kinh tế ứng dụng công nghệ số (nền tảng trực tuyến, AI, IoT) để liên kết trực tiếp các mắt xích rời rạc trong chuỗi giá trị (người sản xuất - người lao động - người tiêu dùng - tài nguyên bỏ ngỏ), tối ưu hóa hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm chi phí trung gian và tạo giá trị mới từ những nguồn lực chưa được khai thác.

1. Bối cảnh khủng hoảng: Thách thức đa chiều

• Thương mại điện tử (TMĐT) hụt hơi: Tăng trưởng TMĐT Việt Nam đạt 18-25%/năm (2024), nhưng đối mặt với cạnh tranh khốc liệt, phí hoa hồng cao khiến người bán nhỏ giảm lợi nhuận. Các chương trình khuyến mãi (ví dụ: 11.11, 12.12) không còn hiệu quả do chi phí marketing tăng và biên lợi nhuận mỏng.
• Nền tảng chia sẻ già cỗi: Mô hình như Grab, Uber gặp khủng hoảng niềm tin, giá dịch vụ tăng trong khi chất lượng giảm. Người tiêu dùng chuyển sang lựa chọn tiết kiệm hơn như xe buýt công cộng hoặc dịch vụ địa phương.
• Khủng hoảng việc làm do công nghệ: Ứng dụng AI và IoT trong công nghiệp dẫn đến cắt giảm 30-40% lao động thủ công, đặc biệt trong ngành may mặc, lắp ráp điện tử. Tỷ lệ thất nghiệp tăng tại các khu công nghiệp.

2. Kinh tế kết nối: Giải pháp tạo việc làm linh hoạt

Mô hình này chiếm 20% việc làm ngành dịch vụ nhờ kết nối lao động tự do với thị trường:

• Dịch vụ kỹ thuật: Nền tảng kết nối thợ điện nước, sửa xe (ví dụ: Fixi, Rada) giúp tăng thu nhập 25% so với làm việc truyền thống.
• Giao hàng & vận tải: Đội ngũ shipper TMĐT đạt 3 triệu người, đóng góp 37% doanh thu ngành logistics (2024).
• Giáo dục & tài chính: Gia sư online, kế toán freelance tận dụng nền tảng như Vieclam24h, TopCV để tiếp cận khách hàng toàn quốc.

Hiện nay, nền tảng Báo Thương Mại đã tạo môi trường kết nối các dịch vụ địa phương bao gồm các nghề lái xe, vận chuyển, xây dựng, sửa chữa, hướng dẫn viên, gia sư... giúp người lao động có cơ hội tìm kiếm việc làm chủ động thông qua kết nối tại địa phương.

4 ĐẶC TRƯNG CỐT LÕI (dựa trên thực tiễn Việt Nam):

1. 🔗 Kết nối đa chiều:
   • Nối thẳng nông dân → người tiêu dùng (qua app Vinamilk, TH True Milk).
   • Ghép lao động tự do (thợ sửa ống nước, shipper) → người cần dịch vụ (qua Báo Thương Mại).
   • Liên thông doanh nghiệp nhỏ → chuỗi cung ứng toàn cầu
2. ♻️ Tận dụng tài nguyên "ngủ đông":
   • Biến phế phẩm nông nghiệp (rơm, trấu) → nguyên liệu công nghiệp (năng lượng sinh học, vật liệu xây dựng).
   • Tận dụng thời gian nhàn rỗi của lao động → tăng thu nhập (tài xế công nghệ, gia sư online).
3. 📱 Nền tảng số là xương sống:
   • Dùng dữ liệu lớn để dự báo cung-cầu (giảm tồn kho nông sản).
   • Ứng dụng IoT/AI tối ưu hóa logistics (định tuyến giao hàng, giảm 20% chi phí vận chuyển).
4. ⚡ Linh hoạt ứng phó khủng hoảng:
   • Chuyển đổi lao động thất nghiệp → dịch vụ kết nối (thợ may → nhận đơn hàng qua app).
   • Thích ứng đứt gãy chuỗi cung ứng bằng kết nối nguồn hàng địa phương (ví dụ: doanh nghiệp dệt may chuyển sang bán trực tiếp qua livestream).

3. Thương mại tuần hoàn: Triển vọng tại Việt Nam

Lợi thế nông nghiệp và công nghiệp tạo đà ứng dụng mô hình tuần hoàn:

• Nông nghiệp tái sinh: Ứng dụng IoT trong canh tác lúa giảm 30% phân bón, tái chế phụ phẩm nông nghiệp (rơm, trấu) thành nguyên liệu công nghiệp. Ví dụ: Dự án Biochar từ trấu tại ĐBSCL.
• Công nghiệp tái chế: Doanh nghiệp dệt may (Vinatex) tái sử dụng 90% nước thải, tận dụng vải vụn sản xuất vật liệu cách nhiệt.
• Rào cản: Hạ tầng thu gom rác thải nông thôn chỉ đáp ứng 40% nhu cầu; chi phí công nghệ cao khiến doanh nghiệp vừa và nhỏ e ngại.

PHÂN BIỆT VỚI CÁC MÔ HÌNH KHÁC:

THỰC TẾ VIỆT NAM:

• Ví dụ điển hình:
  • Ứng dụng Rada kết nối 50,000 thợ sửa chữa với 2 triệu khách hàng → giảm 30% thời gian chờ dịch vụ.
  • Nền tảng Một mảnh vườn liên kết nông dân Tây Nguyên bán cà phê trực tiếp → tăng lợi nhuận 40% so với bán qua trung gian.
• Ràng buộc: Phụ thuộc vào hạ tầng Internet (25% xã vùng sâu chưa phủ sóng 4G) và năng lực công nghệ của doanh nghiệp nhỏ.

Bản chất của kinh tế kết nối tại Việt Nam: "Giải pháp số hóa để chống phân mảnh thị trường" - biến những yếu thế (nông nghiệp manh mún, lao động phi chính thức) thành lợi thế nhờ liên kết thông minh và tận dụng tối đa nguồn lực địa phương.

4. Liệu : Kinh tế kết nối tạo đột phá tăng trưởng ?

Mặt tích cực:

• Thích ứng biến động: TMĐT xuyên biên giới giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận thị trường EU, Mỹ, bù đắp rủi ro thuế quan từ chính sách của Trump (2025).
• Tận dụng chuyển dịch sản xuất: Thuế nhập khẩu Mỹ 10% với hàng Trung Quốc thúc đẩy doanh nghiệp chuyển chuỗi cung ứng sang Việt Nam, tạo cơ hội cho nền tảng kết nối logistic .

Giới hạn và rủi ro:

• Phụ thuộc nền tảng nước ngoài: 72.8% thị phần TMĐT Việt Nam do Shopee (Singapore) và Lazada (Trung Quốc) kiểm soát, khiến doanh nghiệp địa phương mất quyền định giá.
• Bất ổn lao động: 40% tài xế công nghệ có thu nhập dưới 5 triệu đồng/tháng; thiếu chính sách bảo hiểm xã hội cho lao động "gig economy".
• Hạ tầng chưa đồng bộ: Logistics nông thôn yếu kém, 65% xã thiếu trung tâm phân phối, gây khó khăn cho mô hình tuần hoàn.

📊 Bảng đối chiếu tiềm năng và thách thức của kinh tế kết nối tại Việt Nam (2025)

Kết luận và khuyến nghị

Kinh tế kết nối không phải "đột phá" toàn diện mà là cơ chế đệm giúp Việt Nam thích ứng khủng hoảng. Để phát huy tiềm năng:

• Doanh nghiệp: Phát triển nền tảng TMĐT nội địa (ví dụ: Báo Thương Mại) để giảm phụ thuộc vào sàn TMĐT đa quốc gia.
• Chính phủ: Hoàn thiện chính sách bảo hiểm cho lao động tự do; đầu tư hạ tầng logistics nông thôn.
• Người lao động: Đào tạo kỹ năng số để chuyển dịch sang vai trò quản lý chuỗi cung ứng hoặc vận hành công nghệ cao.

Thương mại tuần hoàn cần kết hợp công nghiệp chế biến sâu (tận dụng phế phẩm nông nghiệp) và TMĐT địa phương để tạo chuỗi giá trị khép kín. Mô hình này không chỉ giải quyết khủng hoảng việc làm mà còn đặt nền móng cho tăng trưởng bền vững trong bối cảnh biến động toàn cầu.